vertraagtaal

Taal zonder betekenis
NRC 28 augustus 2022

Lieke Marsman bedacht het woord ‘vertraagtaal’, volgens Sophie van der Stap een neologisme waarin de tragiek van dit tijdsgewricht is samengevat.

Vertraagtaal zegt niets en zet tot niets aan. Het dient louter om te vertragen en uit te stellen, omdat er geen directe oplossing voor handen ligt. Lieke las een zinsnede voor uit het ambtelijk apparaat van het ministerie van Volksgezondheid: „Een actievere rol spelen met nationale regie en verhoogde ambities op basis van een goede, bestuurlijke samenwerking in een vernieuwde samenwerkingsrelatie met routekaart en spelregels, twaalf startpakketten …”

„Hier staat niets”, zei Lieke met de scherpte en waarachtigheid van iemand die zelf niet meer beschikt over de luxe om het leven uit te stellen; ze lijdt aan een ongeneeslijke variant van kanker.

Aan de rand van het bestaan verscherpt de lens. Eenmaal beroofd van vertraagtaal, vertraagt het leven zelf; je bent steeds minder deelnemer en steeds meer beschouwer.

Ik dacht ook enige boosheid in haar stem te horen – hoe kun je zo onzorgvuldig omgaan met tijd? Die van je zelf en die van een ander? Die van de planeet?! Maar misschien was dat projectie.

Vol vers besef van al die opgehoopte vertraagtaal in een mensenleven – vriendelijke of beleefde woorden die dienen om afspraakjes uit te stellen. Beleefdheden die als een lofzang lezen maar na de laatste punt toch een afwijzing blijken. Maar nog veel grotesker: al die vertraging in een landelijk bestuursapparaat en internationale verdragen waardoor de problemen waar we voor staan te complex worden om te begrijpen en op te lossen. Die afschuwelijke taal die gebezigd wordt door de ambtenarij, wollige zinnen vol komma’s waaruit het oordeel of eindbesluit vaak niet eens meer op te maken is.

Vertraagtaal ontneemt je de grip op de werkelijkheid. Alle betekenis wordt uit de taal gefilterd, taal wordt bewust ingezet om te verwarren.

Zo op de drempel van een nieuwe tijdsgeest, waarin de huidige heersende verhalen hun waarachtigheid al verloren hebben maar tevergeefs door vertraagtaal aan elkaar gehouden worden – maakbaarheid, ongereguleerd kapitalisme en consumeren totdat de planeet op is – duidt het woord pijnlijk scherp het dilemma van onze tijd. Vertraagtaal vertraagt alles, behalve de lengte van een leven of die van het bestaan van de mensheid.